ARVASÎ HOCA'NIN "KÜRTÇE"YE BAKIŞI

Seyyid Ahmed ARVASÎ Hocamızın Vefatının 20. Yılı Hâtırasına-2(Son)


ARVASÎ HOCA'NIN "KÜRTÇE"YE BAKIŞI

Kendisi de bir "Doğu Anadolu Çocuğu" olan rahmetli ARVASÎ Hoca'mız "Kürtçe"ye ne şekilde bakmıştı? "Kürtçe" hakkındaki görüşleri nelerdi? "Kürtçe"yi nasıl değerlendiriyordu?"
Bu suâllerin cevabını, 12 Eylül 1980'den altı yıl sonra yayınladığı ve muhtelif yayınevlerince defalarca neşredilen, hacmi küçük fakat ehemmiyeti çok büyük olan "Doğu Anadolu Gerçeği" isimli eserinde "müstakilen" değerlendirmiş ve "görüşlerini" izah etmişti. "Müstakilen" diyoruz, çünkü "Türk-İslam Ülküsü", "Hasbihal", "Size Sesleniyorum" gibi eserlerinde, "Kürtçe" hakkındaki görüşlerini öğrenemiyoruz.
Günümüzde bazı çevrelerce ısrarla "Kürt Mes'elesi" olarak takdim edilen Türkiyemizin "Doğu ve Güney-Doğu Anadolumuz"un mes'elelerine bakışını, temelde "Şark Mes'elesi" ile temellendiren rahmetli ARVASÎ Hocamız, "Türkiye'de Şark Meselesi"ne vücut veren menfî âmiller şöylece özetlenebilir" dedikten sonra,"Tarihî âmiller, harsî âmiller(Kültür faktörü), içtimaî âmiller(Sosyal faktörler), coğrafî âmiller, iktisadî âmiller, ruhî âmiller(Psikolojik faktörler), idare ve iç siyaset âmilleri ve sekizinci olarak da, milletlerarası çatışmalara ve emperyalist oyunlara bağlı âmiller" başlıkları altında, "mesele"ye izahlar getirmekte.
Okurlarımızın da tahmin edeceği üzre, "Kürtçe"ye bakışını, "tarihî âmiller", "harsî âmiller(kültür faktörü) ve "milletlerarası çatışmalara ve emperyalist oyunlara bağlı âmiller" kategorilerinde izah etmektedir. Bilhassa "Kürtçe ayrı bir dil, ayrı bir lisan değil, ağız'dır" şeklinde hülâsa edilebilecek "bakışını", "Doğu Anadolu Gerçeği" isimli eserinin 24. sayfasından 35. sayfasına kadar açıklamaktadır...Yine bilhassa, yukarıdaki kategorilerden en sonuncusunda ise "Amerikalı Barış Gönülllüleri"nin "Doğu ve Güney-Doğu Anadolu"muzdaki okullarımızın sınıflarına kadar girerek, "Kürtçe ayrı bir dildir, ayrı bir lisandır" propagandalarını yaptıklarına dair, "Haçlı Zihniyeti"nin bölgedeki çalışmalarına yer verdiği eserinin son kısımlarında yazdıkları da (sayfa 77'den 82'ye kadar) çok önem arzetmektedir.
Yine "Kürtçe"ye bakışı ile "doğrudan" bağlantılı olmasa da, "Doğu ve Güney-Doğu Anadolu"muz insanlarını daha da iyi "algılamamızı" sağlayacak, "ruhî âmiller/psikolojik faktörler" kategorisindeki "Kürtlük kompleksi" ile ilgili dört hâtıra da, kanaatimce çok önemlidir...
"KÜRTÇE, AYRI BİR DİL, AYRI BİR LİSAN DEĞİL, BÖLGEDEKİ KÜLTÜR SÜRTÜŞMELERİNİN ORTAYA ÇIKARDIĞI BİR AĞIZ'DIR"
Rahmetli ARVASÎ Hoca'mız, "Türkiye'deki Şark Meselesi" temel bakışı ile "Kürtçe" ile ilgili görüşlerini, zikrettiğimiz "âmiller" ile izah ederken; "Tarihten öğireniyoruz ki, bugünkü "Şark topraklarımız"da, vaktiyle Hurriler, Hititler, Urartular, Sakalar, Persler, Medler, Makedonyalılar, Müslüman Araplar ve Doğu Romalılar, uzun veya kısa süreli hâkimiyet kurmuşlardır. Hemen belirtelim ki, bu tarih dönemleri içinde, bu bölgemizde ne "Kürdistan" diye bir coğrafya ismi vardır, ne de bir " Kürt Devleti" mevcuttur."(s.8) demektedir.
"Kesin olarak bilinmelidir ki, Doğu ve Güney-Doğu Anadolu'muzda yaşayan "halk kitleleri" ile Malazgirt Zaferi'nden önce, bu bölgede yaşayan halk kitleleri arasında önemli farklar vardır."(s.9) demekte ve "Belki Malazgirt Zaferi'nden önce, Doğu ve Güney-Doğu Anadolu'muzda yaşayan nüfûsun yapısı, menşei ve mahiyeti etrafında karanlık noktalar, şüpheler ve terddütler bulunabilirdi. Fakat, Malazgirt Zaferi'nden sonra, bu bölgemizde yaşayan nüfûsun Türklüğü üzerinde şüphe duymaya asla yer yoktur."(s.9) demektedir.
"İşte düşmanlarımız ve onların maşaları olan "bölücüler", (Malazgirt Zaferi öncesi) olan müphem ve karanlık noktalarda eşinme imkânı bulmakta ve kendi niyetlerine göre "tarih teorileri" geliştirmeye kalkışmaktadırlar.Daha sonra, bunları, sanki ilmî birer araştırma imişçesine piyasaya sürmekte ve sonra da bugünkü, Doğu ve Güney-Doğu Anadolu'da yaşayan vatandaşlarımızı, uyduruk bir "tarih zemini" üzerine oturtmaya çalışmaktadırlar. Bu konuda, o kadar çelişik ve farklı "tarih yorumu" vardır ki, şaşarsınız."(s.10) demekte.
Yine "tarihî âmiller" başlığı altında "Kürt adı üzerine etimolojik açıklama"sında ise "sun'î bir millet" ve "etnik bir menşe" olarak tanımlanmak istenen "Kürt" terimine, "Kürt aşiretleri olarak iddia edilen Kurmanç, Zaza, Lûr ve Kalhur ağızlarında" bile rastlanılmadığıdır.(s.13)
"Görülmüştür ki, "Kürt" adı verilen toplulukların dillerinde mevcut olamayan "Kürt" terimi, menşe olarak gösterilmek istenen İranî unsurlarda(Pers, Med, Sasanî), Arî dillerde yoktur. Arapça'ya ise bu terim(Kürt terimi) Türkçe'den girmiş olup Türk'ün çoğulu etrâk nasılsa, Kürd'ün çoğulu ekrâd da o şekilde alınmıştır. Kürd veya ekrâd olarak Arap kaynaklarında görülen bu terim(Kürt terimi), en eski devirlerden itibaren, Araplarca "göçebe/konar-göçer" yerine kullanılmıştır."(s.14) diye belirtmektedir.
"Bir uruk ve boy adı olarak "Kürt" kelimesinin tarihte ilk defa, Yenisey'deki Göktürk Kitabeleri'nde(Elegeş Yazıtı'nda) rastlıyoruz" vurgusunu yapan rahmetli ARVASÎ Hocamız, Türkçemizde Kürt kelimesinin bulunduğunu ve çok zengin mânâlar ifade ettiğini de belirterek; "Türk Lehçeleri"ndeki yazılış ve anlamlarını da nakletmektedir.(s.15) Ve "Kürt teriminin bir ırk veya millet anlamını ifade etmediğini"(s.16) vurgulamaktadır.
"Gerçekten de Malazgirt Zaferi ile tarihte yeni yapraklar açılmış, yeni satırbaşları atılmıştı. Geçen geçmiş, Anadolu, bütün sathı ile bütün yönleri ile Türk'ün olmuştu. Bin yıllık vakıa budur, gerisi hikâye..."(s.16) diye yazan rahmetli ARVASÎ Hocamız, "Kaldı ki Türkler, Anadolu'ya geldikleri zaman, bu topraklarda, ne bir "Ermeni", ne de bir "Kürt Devleti" vardı....Esasen, Bizans orduları yenildikten sonra, Türkler, hiçbir mukavemet görmeksizin, en çok beş yıl içinde İstanbul kapılarına dayanacaklardı."(s.17) demektedir.
Rahmetli ARVASÎ Hocamız, "Doğu Anadolu Gerçeği "isimli eserinde, "harsî âmiller/kültür faktörleri" başlığında, "Kürtçe, ayrı bir dil, ayrı bir lisan değil; bölgedeki kültür sürtüşmelerinin ortaya çıkardığı bir ağız'dır" şeklinde özetlenebilecek "Kürtçe'ye bakışını", çok geniş bir şekilde izah ediyor. "Doğu ve Güney-Doğu Anadolu'muz"un bilhassa "Fars ve Arap kültürleri"nin "etki alanı"nda olduğunu, "kültür emperyalizmi"nin ve "kültür sürtüşmeleri"nin kesif olarak yaşandığını hatırlatan rahmetli ARVASÎ Hocamız, "Gerçekten de, millî kültür merkezlerimize uzak düşmüş ve kapalı havza durumunda bulunan yörelerde, bazı gruplar Farsça'ya, bazıları da Arapça'ya benzer ve birçok kelimesi Türkçe olan olan bir "ağız" ile konuşmaktadırlar. Oysa, bu "ağız"ı ne Farslar, ne de Araplar anlayabilmektedirler. Çünkü, konuşulan bu "ağız"lar, Farsça olmadığı gibi Arapça da değildir. Bunlar, ya Türkçe-Farsça veya Türkçe-Arapça kırması gibi, garip bir "ağız"dır. Bu "ağız"lar da, kelimeler ve terkipler yer yer yabancı görünüşlü olsa bile, çok defa cümle yapısı (sentaks) Türkçe'dir. Üstelik, bu ağızlarda, Türkçe kelimeler sanıldığından da fazladır."(s.24) demektedir.
Rahmetli ARVASÎ Hocamız, "Çünkü, herkes bilir ki, Malazgirt Zaferi'nden önce," Şark"ta Hurriler, Hititler, Urartular, Persler, Medler, Makedonyalılar, Sakalar, Hazar Türkleri, Müslüman Araplar, Bizanslılar, uzun veya kısa süreler içinde yaşamışlardır. Hiç şüphesiz bu kavimlerin kendilerine mahsus birer dilleri vardı ve bunlar asla "Kürtçe" diye bir dil konuşmuyorlardı. Üstelik, bu dönemlerde, "Kürtçe" diye bir dil konuşulduğuna dair, en küçük bir belge ve bilgi de yoktur. Ne bir tablet, ne bir mezar taşı, ne bir başka kayıt...Eğer, emperyalistlerin ve bölücülerin iddia ettikleri gibi, bu bölgemizde , 5000(beşbin) yıldan beri yaşayan "Kürt" diye bir kavim ve "Kürtçe "konuşan bir cemiyet bulunsa idi, mutlaka onlardan kalan bazı tarihî izler ve belgeler bulunacaktı. Oysa, böyle birşey yoktur ve iddialar havada kalmaktadır.
Kaldı ki içinde "Kürt" kelimesi geçen tek belge, Yenisey'de bulunan "Anıt Mezar"dır. ve kitabesi Türkçe olup Göktürk alfabesi ile kaleme alınmıştır. Bu kitabeden de anlaşıldığına göre de "Kürt" diye anılan bu boy, Turanî olup Türk soyundan gelmektedir. Emperyalistelerin ve bölücülerin bu belge karşısında artık susmaları gerekmez mi?"(s.25) diye de sormaktadır...
Kendisi de bir "Doğu Anadolu Çocuğu" olan rahmetli ARVASÎ Hocamız, "çok kesin" olarak görüşlerini serdetmekte ve "Artık herkles anlamalıdır ki, bugün, Doğu ve Güney-Doğu'da yaşayan ve büyük çoğunluğu Türkçe'den başka bir dil bilmeyen milyonlarca Türk çocuğunu, sırf "Şarklı"dır diye, bir kalemde, Arî ırk içinde mütalâa etmek, asla mümkün değildir. 11. asırdan itibaren gelip buralara yerleşen Artukoğulları'nın Dulkadiroğulları'nın, Akkoyunlar'ın, Karakoyunlar'ın, Karakeçililer'in, Danişmendoğulları'nın ,Mengücükoğlulları'nın, Saltukoğulları'nın ve daha nice Türkmen ve Oğuz boylarının ve beylerinin torunları nasıl inkâr ve ihmal edilebilir?
Herkesin rahatça müşahede edeceği üzere bugün, Doğu ve Güney-Doğu Anadolu'muzda yaşayan halkımızın kâhir ekseriyetinin konuştuğu dil, kesin olarak Türkçe'dir. Ancak, yol ve mektep götüremediğimiz ve kültür merkezlerimizle irtibat sağlayamadığımız bazı vatan parçalarında yaşayan vatandaşlarımız, bazan "Kurmanci", bazan "Zazakî", bazan "Goranî", bazan "Soranî", bazan "Loranî"(Lurî) denen ve hepsine de ortak olarak "Kürtçe" tabiri yakıştırılan bir "ağız"la konuşmaktadırlar. Ancak,hemen belirtelim ki, bu "ağızları" konuşan gruplar, birbirlerini anlamamaktadırlar. Hepsinde ortak olan tek şey, "yek, dü, se, çar, penç...." diye başlayan ve devam eden "Farsça Sayı Sistemi"dir. Oysa, etnolojik araştırmalar göstermiştir ki, en iptidaî bir dilin bile , kendine mahsus bir sayı sistemi vardır. Herkes rahatça müşahede etmektedir ki, emperyalistlerin ve bölücülerin "Kürtçe "tabir ettikleri "ağzın" böyle bir hususiyeti yoktur. Bu durum bile "zorlama bir dil" ihdas etme gayretlerini ortaya koymaya yeter. Bize göre, "Kürtçe "tabir edilen "ağız", kültür temaslarının emperyalizme dönüşmesinin acı bir meyvasıdır."(s.26)
"Kürtçe" tabir edilen "ağız" , kültür sürtüşmeleri sonucunda ortaya çıkmış, bozulmuş bir Türkçe'dir" diyen rahmetli ARVASÎ Hocamız, "Kürtçe, bir Hint-Avrupa dilidir" veya "Kürtler Arîyendir" diyen "art niyetli çevrelere", ise "Oysa bu "ağız"da, Türkçe ve Arapça kelimelerin sayısı da küçümsenmeyecek nisbettedir" demekte ve "Kürtçe tabir edilen ağızda bulunan bazı Türkçe kelimeleri karşılıkları ile birlikte" vermektedir.(s.29, 30, 31, 32, 33)
Rahmetli ARVASÎ Hocamız, "Kürtçe tabir edilen "ağız"ın mahiyetini açıklarken; "Hemen belirtelim ki,bugün için, bazı tâli grupların konuştuğu ağız, çok defa Türkçe cümle yapısına(sektaksına) uygundur; bu cümleler Farsça ve Arapça kelimelerle kurulsa bile cümle yapısı umumiyetle Türkçe'dir" demekte ve misaller de vermektedir.(s.33, 34)
Ve yine "kesinlikli" bir şekilde "Kürtçe'ya bakışı"nı ortaya koyan rahmetli ARVASÎ Hocamız, "Artık, kesin olarak anlaşılmıştır ki, bugün, "Kürtçe" tabir edilen ağız, daha çok Fars emperyalizmine yenik düşerek dillerini, şu veya bu ölçüde unutan Türkmen ve Oğuzlar'ın bir kısmının konuştuğu dildir."(s.34) demektedir...
Rahmetli ARVASÎ HOCA'mız, "Kısaca, bugün, "siyasî Kürtçülük" yaparak, emperyalizmin emellerine âlet olan çevrelerin, asla ilmî bir dayanakları yoktur. Mesele, tamamı ile Türk Devleti'ni parçalama ve Türk Milleti'ni bölme oyunlarından ibarettir."(s.34,35) demektedir.
Rahmetli Seyyid Ahmed ARVASÎ Hoca'mızın, kendisi de bir "Doğu Anadolu Çocuğu" olması hasebiyle "Kürtçe'ye ne şekilde bakmıştı? Kürtçe'ye bakışı nasıldı?" suâllerine cevap aradığımız bu yazımızda; tekraren hatırlatalım ki, "Haçlı Zihniyeti"nin, "Amerikalı Barış Gönüllüleri" ve her renkten emperyalistlerin bölgedeki emellerini dile getirdiği , bahse konu eserinin 77'den 82'ye kadar olan kısımları ve de "Kürtçe'ye bakışını" daha da iyi bir şekilde anlamamızı sağlayacak, "ruhî/psikolojik faktörler"e dikkat çeken "Kürtlük kompleksi" kısmındaki hâtıraları- ki bahse konu eserinin 59'dan 71'e kadar olan sayfaları olup, toplam dört tane de hâtıra nakledilmiştir- dikkatlice okunmalıdır.
Yazımı, yine rahmetli ARVASÎ Hoca'mızın, bahse konu eserinde zikrettiği, bölgedeki Rus-Ermeni zulmünden dolayı Suriye'ye geçen rahmetli Abdülhakim ARVASÎ Hazretleri(k.s.)'nin, "Suriye'de kalın" teklifine verdiği o güzelim cevabı ile noktalıyorum:"Türkiye'ye gideceğim. Yeryüzünde iki Türk var ise, biri mutlaka benim. Ben Türk'üm, ama Jön Türk değilim."(s.71)
(*): S.Ahmet ARVASÎ, "Doğu Anadolu Gerçeği", Boğaziçi İlmî Araştırmalar serisi:7, Boğaziçi Yayınları, Ankara, 1992